Ako se jednom zarazite virusom herpesa, on ostaje pritajen u vašem tijelu i samo čeka na povoljnu priliku. Naučnici su sada otkrili način na koji se taj virus, nakon više godina, pa i decenija, ponovo aktivira.
Varičele su dobro poznat primjer. Uzročnik tih mjehurića na koži koji svrbe je jedan od devet poznatih virusa herpesa kojim se mogu zaraziti ljudi: varičela zoster virus (VZV). On je raširen po čitavom svijetu, a varičele su preij svega poznate kao dječija bolest. Djeca je većinom preleže bez većih posljedica, eventualno im ostaju mali ožiljci na koži od grebanja. No – virus ostaje.
On ulazi u nervne ćelije, takozvane ganglije, i može ponovo da se aktivira i nakon više godina, pa čak i decenija, i da prouzrokuje zaraznu bolest herpes zoster, navodi DW.
Osim varičela zoster virusa, u porodici virusa herpesa spadaju i virusi herpes simpleks tipa 1 i 2. Oni su dobro poznati širom svijeta, jer uzrokuju pojavu bolnih mjehurića na usnama, kao i genitalni herpes. I citomegalovirus (CMV) je široko rasprostranjen, on može da bude uzrok teških komplikacija i oštećenja organa, prije svega kod ljudi sa suprimiranim imunitetom.
– Najvažnije kod virusa herpesa jeste da oni nakon primarne zaraze čitav život latentno ostaju u tijelu – objašnjava Lars Delken, virusolog sa Univerziteta u Vircburgu.
On zajedno sa svojim kolegama želi da otkrije koji mehanizam se krije iza ponovnog buđenja virusa, pa zato proučava humane herpes viruse tipa 6A (HHV-6A). On i njegov tim objavili su rezultate svoje studije u stručnom časopisu „Priroda“ (Nature) i otkrili su do sada nepoznati ćelijski mehanizam pomoću kojeg se virus ponovo budi.
Kad se neko prvi put zarazi virusom herpesa on to često i ne primijeti. Probleme većinom stvara ponovna reaktivacija virusa. On za to često koristi fazu u kojoj se imunitet neke osobe već bori protiv nekih drugih uzročnika bolesti. To može biti prehlada, ali i jak fizički ili psihički napor. Posebno su pogođeni ljudi s HIV-om ili transplantiranim organima.
HHV-6A ulazi u genom ljudske ćelije i tamo ostaje u latentnoj fazi sve dok mu se ne ukaže dobra prilika za ponovni napad i razmnožavanje. Tada jedan određeni mikro RNK reaktivira virus.
– Skoro svi virusi herpesa stvaraju sopstvene mikro RNK koji su za viruse posebno važni. No ne postoji primjer virusa herpesa gdje je mikro RNK tako fundamentalan – kaže virolog Delken. – Ako isključimo te virusne mikro RNK, onda je virus – pomalo pojednostavljeno rečeno – mrtav. –
Mikro RNK, za razliku od recimo mRNK, nije zadužen za prenošenje plana za proizvodnju proteina. Ona se ubraja u nekoridajuće RNK. Umjesto toga, virusni mikro RNK zadire u metabolizam određenih ljudskih mikro RNK i koči njihov razvoj.
Posljedica toga je smetnja u proizvodnji tzv. interferona tipa I. To su prirodni proteini koji proizvode stanice imunološkog sistema kao odgovor na, recimo, pojavu virusa.
– No to sigurno nije jedini mehanizam koji je ometen – kaže Delken i naglašava da su on i njegov tim u svojim istraživanjima tek na početku.
Virusni mikro RNK omogućava virusima herpesa izbjegavanje imunološkog sistema, tačnije rečeno B i T-ćelija koje eliminišu zaražene ljudske ćelije. Te ćelije prepoznaju strane proteine, recimo neki virus.
– No virusi herpesa uspijevaju da uz pomoć RNK reprogramiraju ćelije domaćina i upotrebe ih u sopstvenu korist, bez da naš imunološki sistem dobije šansu da prepozna te ćelije kao zaražene – objašnjava njemački virusolog.
Otkriće jednog odlučujućeg virusnog mikro RNK, naučnicima nije samo omogućilo sprečavanje reaktiviranja virusa herpesa. Ta saznanja i dalja istraživanja bi takođe mogla da pomognu i u reaktiviranju latentnih ćelija u tijelu koje bi imunološki sistem onda mogao da prepozna i učiniti neškodljivim.
– Prije transplantacije organa bilo bi dobro kada bi mogle da se isključe ćelije zaražene virusima herpesa – kaže Delken.
On i njegove kolege mogli bi svojim istraživanjima da doprinesu i u rješavanju jednog drugog problema: takozvanog produženog ili post-kovid sindroma. S obzirom na to da virusi herpesa često napadaju ionako oslabljeni imunološki sistem, naučnici sumnjaju da oni učestvuju i u različitim slikama bolesti kod pacijenata s produženim kovidom.
Ipak, iako još ima više pitanja nego odgovora, sada je bar poznato nekoliko glavnih "osumnjičenih", među kojima je i HHV-6.
nezavisne.com
